Θρησκευτικές εικοτολογίες

«Οι υποθέσεις βασίζονται αναγκαστικά στην εικοτολογία και την πιθανολογία. Το γεγονός και μόνον ότι σπανίζουν οι αξιόπιστες ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τα βιβλικά δεδομένα, υποχρεώνει τον κάθε ειδικό ερευνητή να καταφεύγει στην πιθανολογία, αν βεβαίως δεν προτιμήσει να μείνει άφωνος. Δεν πιστεύουμε φυσικά στην απιθανολογία, αλλά δεν βλέπουμε πώς μπορεί κανείς να ξεφύγει από τις γνωστές ιστορικές πληροφορίες και, μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, είναι αναπόφευκτη η πιθανολογία για να ερμηνευτούν οι λιγοστές και συχνά θολές ενδείξεις που υπάρχουν.

Η πιθανολογία, όπως ακριβώς και η θεολογία, περιέχεται σε κάθε είδους επιστημονική βιβλική μελέτη. Τα Ευαγγέλια είναι ατελή διφορούμενα και, συχνά, αντιφατικά ντοκουμέντα. Στα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι έχουν διαφωνήσει στην ερμηνεία τους και έχουν φτάσει ακόμη και σε πολεμικές συγκρούσεις, για να επιβάλουν τη μία ή την άλλη πιθανή σημασία των κειμένων τους. Μία είναι μόνον η αρχή που επικρατούσε ανέκαθεν στην πορεία σύγκλισης των χριστιανικών παραδόσεων: Κάθε φορά που βρίσκονταν ενώπιον της ασάφειας των γραφών, οι εκκλησιαστικές αρχές κατέφευγαν στην πιθανολογία προκειμένου να διατυπώσουν μια υπόθεση σχετικά με τη σημασία που μπορεί να είχε κάποια από τις πολυάριθμες ασάφειες των κειμένων. Από τη στιγμή που γίνονταν δεκτά τα συμπεράσματά τους καθιερώνονταν, ενσωματώνονταν στο δόγμα και – εντελώς λανθασμένα – κατέληγαν να θεωρούνται αναμφισβήτητα δεδομένα με το πέρασμα των αιώνων. Τέτοια συμπεράσματα όμως δεν έχουν καμιά σχέση με τα γεγονότα. Αντιθέτως, είναι εικοτολογίες, πιθανολογίες και ερμηνευτικές απόπειρες που παγιώθηκαν μέσα στην παράδοση. Αυτή ακριβώς η παράδοση εκλαμβάνεται λανθασμένα ως γεγονός.

Θα ήταν αρκετό ένα μόνο παράδειγμα για να εικονογραφήσει αυτή τη διαδικασία. Όλα τα Ευαγγέλια συμφωνούν πως ο Πιλάτος αναφέρεται στον Ιησού ως «βασιλέα των Ιουδαίων» και πως είχε τοποθετηθεί μια τέτοια επιγραφή πάνω στο σταυρό του. Αλλά, μόνον αυτό μας λένε τα Ευαγγέλια. Δεν προσφέρουν καμιά ένδειξη για το αν ο τίτλος είχε κάποια βάση ή όχι - καμιά ένδειξη αν ο Ιησούς διέθετε πραγματικά ή διεκδικούσε έναν τέτοιο τίτλο. Στο παρελθόν κάποιοι είχαν απλώς υποθέσει ότι ο τίτλος του είχε αποδοθεί χλευαστικά. Η υπόθεση αυτή βασιζόταν σε εικοτολογική ερμηνεία, αλλά οι περισσότεροι σημερινοί χριστιανοί δέχονται ως αναμφισβήτητο γεγονός πως ο τίτλος αποτελούσε στην πραγματικότητα χλευασμό. Αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τα γεγονότα. Αν διαβάσει κανείς τα Ευαγγέλια χωρίς οποιεσδήποτε προκαταλήψεις, δεν θα βρει κανένα στοιχείο που να τον πληροφορεί ότι ο τίτλος δεν αποδόθηκε στον Ιησού με κάθε σοβαρότητα και πως δεν ήταν απολύτως νόμιμος ή εύλογος. Στο κάτω-κάτω, διαβάζοντας τα σχετικά με τη γέννηση, μαθαίνουμε πως τρεις μάγοι έρχονται στον τόπο της γέννησης, σε αναζήτηση του βρέφους που είναι ο «ταχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων.» Ποιος πιστεύει σήμερα πως οι μάγοι είχαν σκοπό να χλευάσουν τον Ιησού με αυτόν τον τίτλο;

Τελικά, είναι πιο πιθανό για έναν άνθρωπο να έχει παντρευτεί, να έχει κάνει παιδιά και να έχει προσπαθήσει να κατακτήσει ένα θρόνο, από όσο να έχει γεννηθεί από μία παρθένα, να έχει περπατήσει επάνω στην επιφάνεια του νερού και να έχει αναστηθεί εκ νεκρών».

Πηγή: The Holy Blood and the Holy Grail των M. Baigent, R. Leigh & H. Lincoln